سیاست خارجی ایران و دریای خزر

رایگان – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد

-مقدمه

مرزهای هر کشوری یا در آب ها و یا در خشکی ها تعیین می شوند. مرزهای آبی دو گونه اند: یا رودخانه ای و یا دریایی. رودخانه های مرزی اگر قابل کشتیرانی نباشند، خط مرزی در وسط یا به توافق طرفین در یکی از کرانه ها تعیین می شود. اگر رودخانه های مرزی قابل کشتیرانی باشند، معمولا ژرف ترین خط میانه رودخانه که خط القعر یا تالوگ خوانده می شود، مرز دو کشور است.
مرز دریا نیز دو گونه است:
۱-مرزهای سطح آب که بر اساس معیارهای بین المللی از ۳ تا ۱۲ مایل دریایی و یا بیشتر از خط ساحلی هر کشوری تعیین می شود و به آبهای ساحلی موسوم است. ایران از سال ۱۳۳۸، طبق ماده سوم قانون اصلاحی “حدود آبهای ساحلی” گستره قلمرو دریایی خود را از ۶ مایل به ۱۲ مایل افزایش داد.
گونه دوم مرزهای دریایی، مرزهای کف دریا هستند که با گستره فلات قاره هر کشور تعیین می شود
اما هیچکدام از داده های بالا در دریای خزر به ما کمک نمی کند. در مورد دریای خزر همچنان سئوالات متعددی وجود دارد که برای آن ها باید پاسخ یافت. از جمله:
۱- دریای خزر چه نوع دریایی است؟ بسته، نیمه بسته و یا آزاد؟
۲- آیا در دریای خزر می توان از فلات قاره سخن گفت؟
۳- تقسیم در دریای خزر به چه معناست؟
۴- استفاده مشترک از دریا به چه معناست؟
۵- و بالاخره آیا می توان در دریای خزر، مرزی را تصور نمود؟
این سئوالات بصورت اساسی با رژیم حقوقی دریای خزر در ارتباط است. سعی می شود که در این فرصت تا حدی برخی از موارد مشخص شود.

سهم ایران از دریای خزر:

جمهوری اسلامی ایران بر اساس رسالت خود، منافع ملی و سیاست های متخذه، از ابتدای فروپاشی به رژیم حقوقی مشاع و یا استفاده مشترک از دریای خزر گرایش نشان می داد. اما در جریان تغییرات در دولت و نگرش های مختلفی که در مورد دریای خزر وجود داشت، نهایتا به تقسیم مساوی دریای خزر رضایت داد. بررسی نگرش های داخل کشور در زمینه دریای خزر در گزارش دیگری به استحضار خواهد رسید، لیکن در مورد تقسیم بهررو سهم و منافع ایران می تواند متغیر باشد و همانطور که در شکل پیوست مشاهده میشود، هر نوع رژیم حقوقی برای ایران دارای فرصتهای متفاوت است:

الف:اگر دو سر مرزهای زمینی ایران در کناره دریای خزر را به هم وصل نمائیم، خطی پدید خواهد آمد که بنام خط آستارا-حسینقلی معروف است. آب های زیر این خط ۱۱ درصد از کل آبهای خزر است. این خط هیچگاه در زمان اتحاد شوروی برای فعالیت های ایران در خزر مطرح نبوده است، بلکه در فعالیت های مربوط به پرواز هواپیماها بر فراز خزر دو نقطه انتقال نگهداری هواپیما از فرودگاه های ایران به اتحاد شوروی بر روی این خط قرار داشتند. همچنین در نقشه های داخلی اتحاد شوروی از تقسیم بندی دریای خزر برای فعالیت های نفت و گاز در میان جمهوری های داخل اتحاد شوروی نیز از این خط استفاده می گردید. این نقشه ها اکنون مورد استناد آذربایجان برای تقسیم دریای خزر است. گرچه این نکته صحیح است که ایران در دروه اتحاد شوروی از این خط بالاتر نرفته است، اما نباید از نظر دور داشت که براساس پیمان ۱۹۲۱ و قرارداد ۱۹۴۰، این دریا، دریای مشترک ایران و شوروی ذکر گردیده است