مکتب ایده الیسم

طرح مسئله اساسی فلسفه رابطه فکر (ذهن) است با هستی (عین). به عبارت دیگر مسئله رابطه آگاهی و هوشیاری انسانی است با جهان مادی ثابت در خارج.

در یگانه انگاری، بر خلاف دوگانه انگاری، فقط و فقط یک شالوده برای جهان هستی در نظر گرفته می شود. یگانه انگاری را میتوان بر دو قسم دانست: ماتریالیسم و آرمانگرایی^[۲]. کسانی که معتقدند ماده قبل از پیدایش شعور وجود داشته و شعور نتیجه تکامل طولانی ماده‌است ماتریالیست‌ها نام دارند. ماتریالیسم اندیشه‌ها را زائیده و محصول فعالیت مغز انسانی می‌شمرند.

کسانی که معتقدند شعور مقدم بر ماده و مستقل از ماده‌است و به صورت «عقل محض» یا به صورت «محسوسات و ذهنیات انسان» خالق جهان مادی است ایده آلیست‌ها نام دارند. آن‌ها اندیشه و شناخت را عامل اولیه و مبداء نخست و دارای تقدم می‌شمرند. در حقیقت آرمانگرایان معتقدند که جهان هستی بطور کامل از نوع ذهنی و یا روحانی است، و جنبه ای ماتریالیستی به هیچ گونه وجود ندارد.^[۳] لذا هر آنچه که در این جهان وجود دارد فقط زاییدهٔ حواس و ذهن است.^[۴]

با اینکه فلسفه آرمانگرایی هرگز در میان اکثریت فلاسفه عمومیت و رونق نیافت، با اینحال این دیدگاه فلسفی هرگز از نظر منطقی منتفی نگردیده است.^[۵]

کلمه ایده (idea) در اصل کلمه ای استیونانیو معانی مختلفی دارد. مانندشکل،ظاهر،نمونه و غیره … خود این کلمه از لفظ یونانی دیگری با نام “ایده ئیو” کهبه معنای دیدن است، مشتق شده است.

اول کسی که این کلمه را درفلسفه و به عنواناصطلاح فلسفیبه کاربرد،افلاطون بود که آنرا به اعتبار یکی از معانی این کلمه یعنی نمونه ومثال، در مورد یک سلسله حقایق مجرد یا همانمثل افلاطونیاستعمال نمود.

افلاطونبرای هرنوعی از انواع موجودات جهان،یک موجود مجرد عقلانی قائل بود که افراد محسوس یا همین موجوداتی که در جهان میبینیم، سایه و نمونه آن موجود و خود آن موجود، نمونه کامل افرادش است. حقیقت هر نوعرا باید در آن موجود یافت.
افلاطون، این موجودات مجرد از ماده را که حقایقعالمند و تنها با سلوک عقلانی می توان به آنها رسید، ایده خواند. (مترجمین دورهاسلامی آنرا مثال ترجمه کرده اند.)
باید توجه داشت که وی منکر وجود افراد محسوسنبود، بلکه وجود آنها را متغیر و فانی می دانست. بر خلاف موجودات جهان محسوس، ایدهیا مثال دارای وجود لایتغیر و باقی است.در میان مسلمین، پیروانمکتب اشراقبه این ایده های افلاطونی معتقدبودند