رابطه تاریخ با جغرافیا
جغرافیاراباتاریخمناسبتیدیرینوگذشتهایممزوجاست. همگامیوهمپائیایندورشتهازعلومانسانیدرپارهایمواردچناناستکهاذهانسادهغیرعلمیبعضاًایندوکلمهرابهترادفوحتیبهقائممقامییکدیگردرنوشتههاوگفتههایخودبهکارمیبردند. وبهعهدیکهتاریخامالعلومبودـشایدکههنوزهمبعضیهابهمناسبتوسعتمیدانتاریخعلوم آنراچنینبدانندـ جغرافیاوبهویژهقسمتهایناحیهایآن،درتاریخحلمیشدوبههنگامیکهتاریخ،علمبررسیحوادثوگذرانزندگینوعبشرگردیدوجغرافیانیزاستقلالخودرابهمددعلومجدیدمسلمداشت،گوئیبهانتقامآنروزگارعدماستقلال،نوعیتحاشیوکنارهگیریافراطیبهجغرافیدانانصاحبقلمورسالتدستدادکهبراثرآنکوشیدندحیاتعلمیجدیدجغرافیارادرطردودوریهرچهبیشترازتاریخبدانند؛معهذانهآنامتزاجونهایناختلافهیچیکمانعمناسباتتاریخوجغرافینشدوایندودررابطهیباهمباقیماندند. چرا؟ اینکببینیممنشاءاینارتباطچیستوحدوحصروحدودوثغورآنکداماست؟
جغرافیابهمثابهعلمبررسیومطالعهپدیدههایفیزیکوبیولوژیکوانسانیسطحکرهزمینوچگونگیتوزیعآنهایکیازشاخههایدانشبشریاستکهدراولینقدمخودجوابگوییکیازمهمتریناحتیاجاتفوقحیوانییعنینیازبهآگاهیوعلمبرموقعوموضعوسپسثبتوضبطاماکنپیراموناست.
انساندرهرلحظهوبرایهرکارمایلاستموقعومکانوجائیکهدرآنقرارداردویامایلاستدرآنخودیاامریرااستقراردهدآگاهیداشتهباشد. خلاصهمداممیخواهدبداندکجاستودیگران (اعمازافرادواشیاء) بهنسبتاودرکجاقرارگرفتهوواقعمیشوند. علمبهکجائیدرعالمجغرافیاجایبزرگیرااشغالمیکندتاآنجاکهیکیازدورکناساسیبهکجائییعنیموقعوموضعیابیودیگریچگونگییعنیکیفیاتآنموقعوموضعهاستوبدیهیاستمحتویایندوکلمهموقعوموضعبسیارعمیقترووسیعتروتفسیراتناشیازآندرجغرافیایامروزبهمراتبپردامنهترازآنپارهجملههایغیرمرتبطیاستکهبعضاًهنوزدربعضیکتبدرسیمسطورمیباشد.
گفتهشدکهتاریخعلمبررسیزندگینوعبشراستواینزندگیوایننوعبشربربستریجغرافیائیغنودهاست. صحنهیزندگیوحوادثنوعانسان،قلمروهایجغرافیائیاستوبنابراینعرصههایجغرافیادرزیرپایتاریخموردبحثماکشیدهشده، بهاینترتیبجغرافیابسترتاریخمیشود.